Μουσικά παιδιά-θαύματα: Σκέψεις και προβληματισμοί
Τα παιδιά-θαύματα είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζεται σε όλη την ιστορία σε πολλούς τομείς, όπως της τέχνης, των επιστημών, του αθλητισμού. Καθώς υπάρχουν πολλές εκδοχές της μορφής που μπορεί να πάρει η έννοια παιδί-θαύμα δεν μας είναι δυνατόν να δώσουμε έναν ακριβή ορισμό που να καλύπτει όλες τις περιπτώσεις. Γενικά ως παιδί-θαύμα μπορούμε να ορίσουμε το νεαρό σε ηλικία άτομο που εμφανίζει εξαιρετικά και ασυνήθιστα αυξημένες ικανότητες σε κάποιο αντικείμενο. Υπάρχουν παιδιά με χάρισμα σε ένα τομέα, όπως ο Mendelssohn στη μουσική, ενώ άλλα σε περισσότερους όπως ο da Vinci. Επίσης οι προοπτικές εξέλιξης για καθένα είναι διαφορετικές. Δεν θα έπρεπε να ξεχνά κανείς άλλωστε ότι η εξέλιξη για τον άνθρωπο εν γένει καθορίζεται οπωσδήποτε από τον τρόπο που συνδυάζονται ποικίλοι παράγοντες για τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, που κορυφώνεται κατά την περίοδο της εφηβείας.
Το κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο, η οικογενειακή κατάσταση, ο κοινωνικός περίγυρος, η πολιτική κατάσταση της χώρας του, το βιοτικό και πολιτισμικό επίπεδό της, οι νοοτροπίες και αντιλήψεις είναι συνιστώσες που τελικά θα καθορίσουν την πορεία του, η οποία δεν προκύπτει απλά ως αποτέλεσμα ενός προικισμένου γονιδιώματος. Άλλα παιδιά εξελίχθηκαν, όπως ο Mozart, ο οποίος από δεξιοτέχνης του βιολιού και του πληκτροφόρου, μεγαλούργησε και στη σύνθεση. Ο Daniel Barenboim ήδη μεγάλος πιανίστας μετεξελίχθηκε σε εξίσου σπουδαίο αρχιμουσικό. Άλλοι πάλι καλλιέργησαν το ταλέντο που εξαρχής διέθεταν, χωρίς να προσχωρήσουν και σε άλλους τομείς, όπως ο πιανίστας Claudio Arrau.
Το ταλέντο ενός τόσο ιδιαίτερου παιδιού, ακόμα και τεράστιο, δεν επαρκεί από μόνο του. Χρειάζεται καλλιέργεια και αυτή παρέχεται προπάντων από το οικογενειακό περιβάλλον, τους γονείς. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο πατέρας του Mozart, Leopold, ο οποίος διαβλέποντας την ιδιαιτερότητα του παιδιού του, συνέβαλε ο ίδιος καθοριστικά με τη γνώση και την εμπειρία του τόσο στην εξέλιξη του γιου του ως μουσικού όσο και στην προβολή του σε εκείνους που θα τον προωθούσαν και θα τον αναγνώριζαν αναδεικνύοντάς τον. Δεν θα παραβλέψουμε βέβαια το γεγονός ότι η πίεση από τα συνεχή ταξίδια και την αδιάκοπη μελέτη στα οποία υποβαλλόταν ο μικρός Mozart από τον πατέρα του, έφθειραν δραματικά την υγεία του. Δεν είναι λίγοι και οι γονείς που, εξαιτίας της προσωπικής τους φιλοδοξίας για αυτοπροβολή καταστρέφουν τελικά τα παιδιά τους, επιβεβαιώνοντας έτσι την αλήθεια της φράσης «δεν υπάρχουν τρομερά παιδιά αλλά τρομεροί γονείς». Τα αποτελέσματα είναι τραγικά, καθώς τα παιδιά φτάνουν να υφίστανται ανεπανόρθωτα ψυχικά τραύματα, να εγκαταλείπουν το ταλέντο τους ως μέσο αντίδρασης στην καταπιεστική και αυταρχική συμπεριφορά των γονιών τους, πόσο μάλλον σε περιπτώσεις όπου τα εν λόγω παιδιά δεν υπήρξαν ποτέ παιδιά θαύματα, αλλά χαρισματικά ταλέντα, όχι όμως στην έκταση που θα όριζε η έννοια του παιδιού-θαύματος. Ο ίδιος ο πατέρας του Beethoven προσπάθησε ακόμα και με βάναυσες μεθόδους να κάνει το γιο του ένα δεύτερο Mozart, ενώ ο μικρός Ludwig ουδέποτε υπήρξε πραγματικό παιδί-θαύμα, άσχετα με τη μετέπειτα αξιοθαύμαστη εξέλιξή του σε έναν από τους κορυφαίους συνθέτες και πιανίστες των αιώνων. Παρατηρεί δηλαδή κανείς ότι ένα αληθινό παιδί-φαινόμενο δεν έχει κατ’ ανάγκη την αναμενόμενη εξέλιξη, ενώ ένα άλλο που σε καμία περίπτωση δεν φέρει αυτή την ιδιότητα, φτάνει να αποκτά την κολοσσιαία μορφή ενός Ludwig van Beethoven. Άγνωστο επίσης είναι το αν και κατά πόσο θα υπήρχε δυνατότητα να συνειδητοποιηθεί και να αξιοποιηθεί το χάρισμα ενός Mozart στην υποθετική περίπτωση να μην είχε γεννηθεί στην Αυστρία αλλά στην τότε τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, πόσο μάλλον (για να γίνει το παράδειγμα πιο τολμηρό) σε κάποια υποανάπτυκτη χώρα της Αφρικής ή της Ασίας, όπου σίγουρα υπάρχουν τέτοια παιδιά πλήρως αναξιοποίητα.
Ποια θα ήταν τελικά η καταλληλότερη προσέγγιση αυτών των τόσο εξαιρετικών περιπτώσεων; Σύμφωνα με την πιο ασφαλή υπόδειξη του ενστίκτου θα ήταν η φυσιολογική αντιμετώπισή τους ως άτομα απολύτως ίσα. Τότε θα νιώσουν εκείνη την ασφάλεια που θα τους εξισώσει με τα άλλα μέλη του συνόλου για να ενταχθούν ανώδυνα μέσα σε αυτό. Άλλωστε ο υπερεκθειασμός τους και η προσέγγισή τους με διαφορετικούς όρους θα είχε ως αποτέλεσμα μάλλον την από μέρους τους ανάπτυξη μιας αλαζονικής συμπεριφοράς που πιθανόν καταστρέψει τη γνησιότητα του χαρίσματός του. Η καλλιέργειά του πρέπει να γίνεται με διακριτικότητα και μεγάλη προσοχή από άξιους παιδαγωγούς.
Πολλοί πάντως αμφισβητούν την ύπαρξη παιδιών θαυμάτων, για την ακρίβεια δεν αποδέχονται αυτόν τον προσδιορισμό, θέτοντας το καίριο ερώτημα εάν η ικανότητά τους συνδέεται και με μία εξίσου εξαιρετική ωριμότητα που διακρίνει έναν ενήλικα ως απαύγασμα των εμπειριών του. Η προφανής απάντηση θα ήταν όχι, ένα τέτοιο παιδί δεν θα εκφράσει ποτέ σε βάθος αυτό που ακόμα δεν έχει βιώσει, διαθέτει όμως μια αξιοθαύμαστη βάση, που, για να την εξελίξει, μεγάλη σημασία έχει, όπως είπαμε, η ανατροφή, η φροντίδα και η οικογενειακή υποστήριξη, ώστε να ενταχθεί, να αφομοιωθεί ομαλά και να αξιοποιηθεί από το κοινωνικό σύνολο. Η αλήθεια βεβαίως είναι πως τα μυστικά του ανθρώπινου εγκέφαλου παραμένουν άγνωστα. Σε πολλές περιπτώσεις παιδιών-θαυμάτων διακρίνεται αναμφισβήτητα μία ασυνήθιστη ωριμότητα και αντίληψη για τον κόσμο, η οποία διαφαίνεται κυρίως σε αυτό που κάνουν αλλά και στις συζητήσεις ή στις απορίες που διατυπώνουν. Άλλωστε η παιδική ηλικία παραμένει ο πιο ανεξιχνίαστος κόσμος στην πορεία της ζωής του ανθρώπου. Υπάρχουν παιδιά που μη όντας παιδιά-θαύματα μπόρεσαν να δουν και να τραγουδήσουν το νόημα της ζωής. Ας ακούσουμε τη φωνή τους και ας κρατήσουμε ό,τι μπορούμε από αυτήν. Αξίζει!
Επικοινωνήστε με το Ωδείο Όπερα Αθηνών στο τηλέφωνο 210 8678239 ή συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα και θα σας καλέσουμε για να συζητήσουμε οποιαδήποτε πληροφορία χρειάζεστε