Αρχαιοελληνική μουσική μέσω… Βυζαντίου!
Χάρη στους πνευματικούς πατέρες και τις βιβλιοθήκες της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο σύγχρονος κόσμος έχει τη δυνατότητα να απολαμβάνει τα ανεκτίμητης αξίας γραπτά κείμενα της ελληνικής αρχαιότητας. Μέσα από αυτά ο σύγχρονος κόσμος γνώρισε τη φιλοσοφία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, την ιστορία του Ηροδότου και την τραγωδία του Ευριπίδη, θεμελιώνοντας πάνω τους τις αρχές και αξίες των μοντέρνων πολιτισμών παγκοσμίως! Αυτό που ωστόσο δεν μπορούμε πρακτικά να (ανα)βιώσουμε μέσα από τα αρχαιοελληνικά κείμενα που διασώζονται, παρά τις εικόνες που μετέδωσαν κυρίως ο Όμηρος και οι τραγωδοί της κλασικής περιόδου, είναι οι ήχοι των οργάνων και οι μελωδίες των αρχαιοελληνικών ασμάτων. Ακόμη και σήμερα, η ”υφή” της αρχαιοελληνικής μουσικής παραμένει ένα άλυτο αίνιγμα που προσφέρει μία αστείρευτη πηγή ίντριγκας για τους μελετητές της!
Μήπως όμως τελικά η απάντηση στο μυστήριο βρίσκεται πολύ πιο κοντά από ότι πιστεύεται; Σύμφωνα με την πλειοψηφία των μελετητών της βυζαντινής μουσικής, που διασώζεται και παραμένει και σήμερα ζωντανή χάρη στους ορθόδοξους εκκλησιαστικούς ύμνους, η αρχαιοελληνική μουσική παράδοση αποτέλεσε το βάθρο πάνω στο οποίο καλλιεργήθηκε και εξελίχθηκε ”αρχιτεκτονικά” η μουσική της βυζαντινής περιόδου. Επιδράσεις ως προς τη διαμόρφωση της, ειδικότερα στα πρώιμα χρόνια της εξέλιξης της (4ος αι. μ.Χ.), η βυζαντινή μουσική δέχθηκε και από την εβραϊκή παράδοση, όχι τόσο όσον αφορά το τεχνικό σκέλος αλλά περισσότερο την τελετουργία. Μην λησμονούμε άλλωστε πως η βυζαντινή μουσική είναι κατά βάση θρησκευτική μουσική και επομένως οι πρακτικές της εβραϊκής ψαλμωδίας/υμνολογίας επηρέασαν καθοριστικά τους χριστιανικούς εκκλησιαστικούς ύμνους.
Ειδικότερα ωστόσο με τις επιρροές που άσκησε η αρχαιοελληνική μουσική στην βυζαντινή υμνολογία είναι δεδομένο πως αυτές έχουν να κάνουν αμιγώς με το μουσικό-ακουστικό κομμάτι. Η πρακτική του ”Οκτώηχου”, που θεωρείται το ορόσημο της μουσικής βυζαντινής θεωρίας (κάτι αντίστοιχο με το σημερινή ”Κλίμακα ή ”Σκάλα”), ουσιαστικά καλλιεργήθηκε στην αρχαιότητα και συστηματοποιήθηκε από τον Πυθαγόρα, που ήταν ο πρώτος που επιχείρησε τη συσχέτιση της μουσικής με τα μαθηματικά και των ήχων με νότες. Μέσα από αυτήν την Πυθαγόρεια θεωρία προέκυψε ο διαχωρισμός των αρχαιοελληνικών μουσικών ήχων/νοτών σε κλίμακες και διαθέσεις και έτσι το ”Οκτώηχο” της Βυζαντινής μουσικής παράδοσης, χωριζόμενο σε 3 γένη διαθέσεων, θεωρείται ευθέως απότοκος αυτής της αρχαίας πρακτικής!
Τέλος, και ανεξάρτητα βέβαια από αυτήν την θεωρητική συσχέτιση αρχαιοελληνικής και βυζαντινής μουσικής δεν πρέπει να παραλείψουμε πως και ένα από τα βασικά μουσικά όργανα που χρησιμοποίησε η βυζαντινή υμνογραφία υπήρξε η lura, ένα είδος αχλαδόμορφου μουσικού οργάνου με δοξάρι και προέλευση από τον αραβικό κόσμο, που θύμιζε αρκετά την λύρα που ”έντυνε” τις αρχαίες ραψωδίες…
Επικοινωνήστε με το Ωδείο Όπερα Αθηνών στο τηλέφωνο 210 8678239 ή συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα και θα σας καλέσουμε για να συζητήσουμε οποιαδήποτε πληροφορία χρειάζεστε